M. Bimmel
Markt 38 : De Vijf Ringen
bouwjaar: M.E.
verbouwingen: XIX, XX, 2004
Bossche monumenten
Smal en ondiep
door Ed Hupkens
 Het pand aan de Markt 38 is een smal en ondiep gebouw.Foto: Marianne ter Steege. De 19e-eeuwse lijstgevel heeft een pleisterlaag met horizontale voegen. De winkelpui op de begane grond heeft een hardstenen borstwering. De kroonlijst is in 1982 vernieuwd. De gevel heeft twee keer twee T-vensters, waarvan de schuivende delen op de eerste verdieping vervangen zijn door draairamen. Het zolderniveau heeft twee ronde vensteropeningen, die op eenzelfde manier omlijst zijn en voor de helft onderdeel uitmaken van de kroonlijst. De kroonlijst heeft een uitstekende en geprofileerde bakgoot, die na de brand in 1964 is vernieuwd. De rechterzijmuur bevat veel oud muurwerk. Op de begane grond zijn een zandstenen kraagsteen en een stenen boog aanwezig. Op de tweede verdieping bevindt zich een grote ontlastingsboog, die toebehoorde aan een groot drielichtsvenster. De kelder is voorzien van een samengestelde balklaag, die uit de 19e eeuw stamt. Deze balklaag heeft vier balkvakken. De voorkelder had tot 1964 een tongewelf. In het pand zijn enkelvoudige en enkele samengestelde balklagen aanwezig. Na de brand in 1964 is veel van het interieur vernieuwd. |
'n Lutske Brabants, 31 maart 2024
Bouwhistorie
'De Vijf Ringen' (1552/53)
Markt 38
|
Gedurende een groot deel van de 16de eeuw was het pand in bezit van de familie Van Oss. In 1520 betaalt Arnold van Oss 12½ 'groten' aan hertogcijns en ½ 'groot' voor een trap op de straat. In 1573 wordt ½ 'groot' geheven op een keldermond onder de straat. Met beide heffingen zal hetzelfde bedoeld zijn. In ieder geval is er een grote kelder onder de straat geweest. De kelder onder het huis bezat een trap vanaf de Markt. Deze kelder heeft een houten zoldering met een samengestelde balklaag. De andere houtconstructies van het huis zijn modern. Eén eiken moerbalk met een peerkraalsleutelstuk (15de of begin 16de eeuw) is in de verdiepingsbalklaag hergebruikt. In 1553 moet Aart van Oss als bezitter voor vier schouwen betalen. Waarschijnlijk bevond één stookplaats | 286 |
|
zich in de kelder tegen de achtermuur. In de sterk veranderde, maar nog oude (15de- of 16de-eeuwse) achtergevel zijn geen sporen van een rookkanaal zichtbaar. Wel is er een grote boog aanwezig op de eerste verdieping van de trapgevel. Ook in de rechter zijmuur is een boog waargenomen, maar dan op de begane grond. Deze uit de tweede helft van de 14de eeuw daterende muur zal met de boogopening onderdeel hebben uitgemaakt van de hiervoor reeds gememoreerde gaanderij van de 'Corte Cameren'. Het onderste gedeelte van de achtergevel, dat tevens dienst doet als achtermuur van de bebouwing aan de Pensmarkt, is nog ouder dan de zijmuren en dateert uit de 13de of begin 14de eeuw. Het huis bezat op het schilderij van de Lakenmarkt een houten gevel met hoge begane grond met een insteek, die verlicht werd door een rij vensters over de volle breedte van de gevel. Ook de twee verdiepingen erboven hadden een dergelijke rij vensters naast elkaar. Dit duidt op een woonfunctie. In de top van de gevel, die versierd is met een driepasboog, bevond zich een klein hijsluik. | 287 |
Literatuur
CB 1520 f 96v; CB 1573 f 98v; HT 1553; M 1462; Z 1552/'53.
A. van Drunen, Gemeentelijk monument
Markt 38-38a
BeschrijvingAlgemeen:Het huis genaamd ‘De Vijf Ringen’ is gelegen aan de westzijde van de Markt en maakt deel uit van het bouwblok op de Markt dat wordt begrensd door de Pensmarkt en de Schapenmarkt. Het smalle en ondiepe huis omvat een kelder (met voorkelder), een begane grond, twee verdiepingen en een zolder. Het gebouw grenst aan de achterzijde aan een zware, doorgaande muur, die behoorde tot de middeleeuwse hallen aan de Markt waar het pand in is gebouwd. In 1964 heeft in het pand een brand gewoed. De oude kap ging verloren. De nieuwe kap is een met verbeterde hollandse pannen gedekt zadeldak, voorzien van een klein wolfeind.Voorgevel:De negentiende-eeuwse lijstgevel is voorzien van een pleisterlaag met ingekraste horizontale voegen. De winkelpui op de begane grond is voorzien van geornamenteerde penanten en een hardstenen borstwering. In deze borstwering zijn de neuten onder het deurkozijn opgenomen. De kroonlijst boven de pui is naar verluidt in 1982 vernieuwd. De gevel is voorzien van twee keer twee T-vensters waarvan de schuivende delen op de eerste verdieping zijn vervangen door draairamen. De vensteropeningen met afgeronde hoeken aan de bovenzijde zijn voorzien van een geprofileerde omlijsting die net als de cordonbanden onder de vensters, grijs geschilderd is. Het zolderniveau is voorzien van twee ronde vensteropeningen die op eenzelfde manier omlijst zijn en voor de helft onderdeel uitmaken van de kroonlijst. De kroonlijst heeft een uitstekende en geprofileerde bakgoot die waarschijnlijk na de brand in 1964 is vernieuwd.Linkerzijgevel:Uit de gegevens in het werkarchief van de gemeente ‘s-Hertogenbosch, afdeling BAM is op te maken dat de linkerzijmuur oud muurwerk bevat.Rechterzijgevel:Uit de gegevens in het werkarchief van de gemeente ‘s-Hertogenbosch, afdeling BAM is op te maken dat de rechterzijmuur veel oud muurwerk bevat. Op begane grond niveau zijn een zandstenen kraagsteen en een stenen boog aanwezig. Op tweede verdiepingniveau bevindt zich een grote ontlastingsboog die waarschijnlijk toebehoorde aan een groot drielichtsvenster.Achtergevel:De achtergevel is vanaf de openbare weg niet in het zicht. Uit de gegevens in het werkarchief van de gemeente ‘s-Hertogenbosch, afdeling BAM is op te maken dat de achtergevel een restant is van een bakstenen trapgevel (XV/XVI en in 2004 deels vernieuwd) die op de muur van het voormalige hallen aan de Markt is gebouwd. | 1 |
Interieur:Uit de gegevens in het werkarchief van de gemeente ‘s-Hertogenbosch, afdeling BAM is op te maken dat de kelder is voorzien van een samengestelde balklaag die mogelijk negentiendeeeuws is. Deze balklaag heeft drie of vier balkvakken. De voorkelder was naar verluidt tot 1964 voorzien van een tongewelf. In het pand zijn enkelvoudige en enkele samengestelde balklagen aanwezig. Na de brand in 1964 is veel van het interieur vernieuwd. De indeling is tijdens de vernieuwing gekopieerd.Redengevende omschrijvingHet pand heeft monumentale waarde vanwege de gevels, de bouwmassa, de situering en als ensemble. Tevens heeft het pand historische- en bouwhistorische waarde. | 2 |
Gemeente 's-HertogenboschKelder
|
Volgestorte voorkelder. Bron: Kring Vrienden Bron: Verkennend onderzoek publieksfuncties kelders aan Markt en Pensmarkt |
Mosmans
Blok op de Markt
Janssen, horloger1462. "De vijff Ringen" anno 1627. De bewoner Donkers bracht dezen naam eenige jaren na 1627 over naar het huis op de Markt, (perc. 209 neven Piet Mulders) waar de ringen nog heden ten dage prijken, Later "De groene Clock" en "De drije Kammen". | 74 |
Jan Mosmans, Alph.G.J. Mosmans, Oude namen van huizen en straten te Adresboeken
Markt 38
Markt B 9 (????)
| 1865 | T. Verhofstad (mr. broodbakker) |
| 1875 | A. Lelijveld (in manufacturen) - A. van Raab van Cantstein (comm. der Postereijen) |
Markt B 9 (1880)
| 1881 | J. van Wordragen (partikulier) |
| 1908 | A. Janssen (horlogemaker) |
Markt 38 (1909)
| 1910 | A. Janssen (horlogemaker) |
| 1928 | D.J. Kuiper - J.W. Kuiper |
| 1943 | wed. C.P. Desmet-de Wert |
Markt 38a
Markt B 9 (????)
Markt B 9a (1880)
| 1875 | J. van Wordragen (partikulier) |
Markt 38a (1909)
Bossche Encyclopedie |